Ẩn họa khi cha mẹ khoe ảnh con trên facebook

Công nghệ thông tin phát triển, đặc biệt là sự phổ biến của mạng xã hội (MXH) facebook tại Việt Nam mang đến rất nhiều lợi ích cho các bà mẹ trẻ. Thay vì phải đi hết hàng này quán nọ, chị em chỉ cần vào facebook, lướt đến những trang bán hàng cho trẻ em và thoải mái lựa chọn, hòi thăm ý kiến cũng như nhận xét sản phẩm của các khách hàng đã mua trước đó. Ngay cả với việc chẩn đoán và chữa bệnh cho con trẻ, một công việc tưởng như là chuyên biệt của các bác sĩ nhi khoa thì nay, ở trên facebook, cũng có rất nhiều chị em hào hứng tham gia ‘công tác’ này thay bác sĩ (?!). Hàng loạt các hội nuôi con, chăm con mọc lên như nấm sau mưa và thu hút một số lượng lớn chị em ấn nút tham gia. Lợi có, hệ lụy cũng không kém.

Tuy nhiên, xin thêm một lần cảnh báo những ông bố bà mẹ về một vấn đề nóng và rất nguy hiểm nảy sinh từ những trang MXH, vấn đề xuất phát ngay từ hành động tưởng chừng “vô tội”: “up” ảnh con lên facebook.

Rất nhiều bậc phụ huynh ngày nay chuộng cách khoe con thể hiện qua việc chụp ảnh và ‘post’ lên trang facebook cá nhân của mình. Một số ‘hào phóng’ hơn, sẵn sàng chia sẻ ảnh chụp con mình công khai trên những trang fanpage, hội nhóm được mở cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, chính những hình ảnh được các mẹ chụp bằng điện thoại và tải lên mạng có thể sẽ kèm theo những nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân, tạo điều kiện cho kẻ xấu tìm ra điểm sơ hở, đe dọa sự an toàn của chính con trẻ.

Không chỉ là một chuyên gia dữ liệu, Amy Webb luôn nhớ rằng mình "còn là một người mẹ". Với những hiểu biết của mình, cô quyết định sẽ không chia sẻ hình ảnh, thông tin của con lên Facebook hay bất cứ mạng xã hội nào.

"Không gì cả. Đơn giản vì đó là cách duy nhất để bảo vệ con khỏi các ứng dụng nhận diện khuôn mặt, lộ thông tin cá nhân và bị lạm dụng thông tin trên mạng Internet", Amy Webb chia sẻ trên tờ Slate (Mỹ).

Tôi nhớ rất rõ một bức ảnh chia sẻ trên Facebook, ảnh con gái của bạn tôi, tên là Kate, đứng bên ngoài ngôi nhà trong bộ bikini màu vàng, địa chỉ nhà ở ngay phía sau lưng cô bé. Bạn tôi chia sẻ bức ảnh với dòng chú thích: "Đi biển chơi nhân dịp Quốc tế Lao động".

Bức ảnh thu hút hơn 50 lượt “Like” (thích) từ bạn bè, có những người mà mẹ Kate cũng chỉ “hơi biết”. Thêm nữa, bức ảnh này nằm trong một album ảnh bao gồm 114 bức ảnh đủ thể loại khác của Kate, từ ngày cô bé chào đời cho đến nay.

Tôi hoàn toàn hiểu được mong muốn của bố mẹ Kate khi chụp hình cô bé, nhiều nhất có thể, bởi vì thời thơ ấu đáng yêu này sẽ qua rất nhanh. Nhưng tôi cũng biết rằng những bức ảnh bị chia sẻ lên mạng Internet sẽ có thể ảnh hưởng đến Kate khi cô bé trưởng thành.

Việc này không chỉ diễn ra với mình Kate, nó xảy ra với cả một thế hệ trẻ em sinh ra trong thời đại kỹ thuật số và mạng xã hội ngày nay.

Ai cũng có thể hiểu vì sao các ông bố bà mẹ lại khao khát ghi lại toàn bộ hình ảnh thường nhật của con mình đến vậy, vì thời thơ ấu chỉ có một lần trong đời. Nhưng ít ai nghĩ đến ảnh hưởng của những tấm hình này tới tương lai của các con và nhận ra rằng có một thế hệ mới vừa sinh ra đã phải đối mặt với những hiểm họa kỹ thuật số.

Quyền riêng tư mai sau bị xâm phạm

Tuần trước, Facebook lại một lần nữa cập nhật chính sách bảo mật: "Facebook có thể đề nghị bạn bè đánh dấu bạn vào một bức ảnh dựa trên phương thức quét hoặc so sánh các hình ảnh đang có với thông tin chúng tôi tổng hợp được từ ảnh đại diện của bạn và các bức ảnh khác mà bạn đã từng được đánh dấu." (“We are able to suggest that your friend tag you in a picture by scanning and comparing your friend’s pictures to information we’ve put together from your profile pictures and the other photos in which you’ve been tagged.”)

Như vậy về cơ bản, với mỗi hình ảnh tải lên, các bậc cha mẹ đang vô tình giúp Facebook hòa tan thế giới thực và thế giới số của các cháu.

Facebook không chỉ là con đường duy nhất. Với mọi dòng trạng thái cập nhật, mọi đoạn phim trên Youtube hay blog post mừng sinh nhật, các bậc cha mẹ đang khiến quyền riêng tư mai này của các con bị xâm phạm một cách dễ dàng. Điều đó dĩ nhiên sẽ gây ra nhiều trở ngại khi các bé lớn lên, việc đi qua tuổi dậy thì thật khó khăn khi bao bức ảnh xấu hổ, dễ tìm cứ tràn ngập khắp nơi.

Trong trường hợp ở nước ngoài như của bé Kate đây, nếu mẹ cô bé viết về một trải nghiệm nuôi dạy không tốt trên Facebook, liệu có ảnh hưởng tới khả năng xin học vào một trường đại học chất lượng cho bé sau này? Ở nhiều nước trên thế giới, người tư vấn tuyển sinh thường xem qua Facebook cá nhân, các trang web và mạng thông tin khác để ra quyết định.

Nguồn lợi béo bở cho tin tặc

Ngoài ra còn một mối hiểm họa đáng sợ hơn có thể theo chân các cháu bé tới tận tuổi trưởng thành. Ngày nay, các ứng dụng, trang web, đồ công nghệ có chức năng nhận diện khuôn mặt, vân tay, giọng nói... đầy rẫy và không ngừng phát triển mạnh.

Năm 2011, một nhóm hacker còn tạo một ứng dụng thế này, bạn chỉ cần quét khuôn mặt ai đó, lập tức tên tuổi, tiểu sử cơ bản của họ sẽ hiện ra trên di động. Việc truy cập tức thì thông tin cá nhân của những người mà chúng ta gặp gỡ mang lại một giá trị khổng lồ nên những ứng dụng thế này không thiếu đất mà phát triển.

Hồi đầu tháng này, các bậc phụ huynh ở Mỹ đã cùng chia sẻ một câu chuyện của người phụ nữ tên Brittany Champagne. Người mẹ đã phát hiện thấy hình ảnh của con gái 8 tuổi của mình và đứa con trai 9 tháng tuổi đã bị đánh cắp từ Facebook và được đưa lên các trang web khiêu dâm trên internet. Hồi năm ngoái cũng có những câu chuyện tương tự về việc ảnh những đứa trẻ được lấy từ Facebook và Instagram và sử dụng trên các website đáng sợ có nội dung "nhận con nuôi". Trò chơi nhanh chóng chuyển từ một trò vui ngớ ngẩn sang những trò bạo lực và bệnh hoạn khác.
Có vô số những câu chuyện như vậy đã từng xảy ra và sẽ còn xảy ra ngày càng nhiều hơn. Điều này đã thôi thúc một công ty của Anh tên là Nominet nghiên cứu về một chiến dịch an toàn trực tuyến được gọi là "knowthenet"(hiểu biết về mạng). Nghiên cứu được The Parent Zone (Cộng đồng phụ huynh) cùng tiến hành đã tiết lộ rằng: "17% các bậc cha mẹ chưa bao giờ kiểm tra cài đặt bảo mật Facebook của họ và gần một nửa (46%) chỉ kiểm tra một lần hoặc hai lần, dù các mạng xã hội là nơi phổ biến nhất để chia sẻ hình ảnh".

Tổng cộng có 2.000 phụ huynh đã được phỏng vấn trong nghiên cứu này, và 39% trong số họ tin rằng họ độc quyền sở hữu hình ảnh được đăng trên Facebook, 17% nghĩ tương tự đối với Instagram, mặc dù thực tế rằng cả hai trang mạng xã hội này đều có thể sử dụng bất kỳ hình ảnh nào của họ đã tải lên trang mà không cần xin phép.

Đáng báo động hơn nữa là các bậc cha mẹ cũng tải lên hình ảnh của cả những đứa trẻ khác không phải là con mình lên các phương tiện truyền thông xã hội mà không cần sự cho phép. Theo báo cáo của "knowthenet", "1/4 (25%) thú nhận không bao giờ yêu cầu sự cho phép của người trong ảnh trước khi đăng và hơn một nửa (53%) đã tải lên một bức ảnh của một đứa trẻ không phải con mình."

Làm sao để phòng tránh?

Cách dễ nhất là ngay từ đầu đừng nên tạo nội dung số liên quan tới các con mình. Nhà báo Amy Webb gợi ý một vài cách thức như sau:

Hai vợ chồng thống nhất không bao giờ đăng tải tranh ảnh hay những thông tin nhận dạng cá nhân khác của con lên mạng. Vào ngày chào đời, đứa bé đã có tài khoản Facebook, Twitter, Github... nhưng bố mẹ không bao giờ đăng bất cứ nội dung gì. Tất cả các tài khoản đều hoạt động nhưng không công khai, bố mẹ cũng thường xuyên chú ý đến các mạng thông tin và trang cá nhân của bạn bè, sau đó "remove" toàn bộ tên con mình khỏi các bức ảnh được đánh dấu. Ai biết rõ thì sẽ hiểu và tôn trọng quy tắc "không đăng bài về con cái" này.

Khi đã cảm thấy con cái đủ trưởng thành (dĩ nhiên trưởng thành cả về khả năng sử dụng công nghệ), bố mẹ sẽ đưa lại cho con cái mật khẩu các tài khoản. Đến lúc này con cái sẽ quyết định công khai thông tin nào về mình cho ai.

Giữa thời đại kỹ thuật số này ai ai cũng trở thành những "người nổi tiếng bất đắc dĩ" khi thông tin cá nhân có thể được tìm kiếm dễ dàng trên mạng. Việc bố mẹ chia sẻ niềm tự hào về con cái là một điều tốt đẹp nhưng hãy cẩn thận vì như thế là đang gián tiếp gây hại đến một tương lai an toàn và lành mạnh.

Những lưu ý về bảo mật

Sau đây là một số lời khuyên về vấn đề bảo mật được khuyến nghị từ "knowthenet" khi chia sẻ hình ảnh của con lên mạng xã hội bố mẹ cần lưu ý:

- Kiểm tra cài đặt bảo mật của bạn - không chỉ một lần mà là thường xuyên, để đảm bảo rằng cài đặt không bị thay đổi.

- Hãy suy nghĩ trước khi tải ảnh lên - cân nhắc xem liệu hình ảnh của bạn có phù hợp có thể gây xấu hổ cho bé của bạn sau này. Và nếu bạn đang đăng bức ảnh của những đứa trẻ khác, trước tiên hãy xin phép!

- Đừng chia sẻ quá đà - không cần phải tải lên tất cả những ảnh bạn có.

- Theo dõi các thay đổi của tất cả các trang web truyền thông xã hội mà bạn sử dụng - các quy tắc và quy định thay đổi theo thời gian, vì vậy quan trọng là phải nắm vững các quyền của mình.

Ngọc Anh (Tổng hợp)/Theo ĐSPL